منظور از گام پیچ در صنعت پیچومهره چیست؟
گام پیچ به میزان تغییر ارتفاع پیچ در هر دور چرخش کامل گل پیچ گفته میشود و این یکی از مهمترین مشخصات فنی در انتخاب انواع پیچومهره است. به زبان تخصصیتر، گام پیچ همان فاصله محوری بین دو دنده متوالی یا رزوه روی بدنه پیچ است که مشخص میکند پیچ با هر چرخش، چه مقدار به داخل قطعه نفوذ کند. این ویژگی نهتنها بر سرعت بستن پیچ تأثیر میگذارد؛ بلکه نقش مهمی در استحکام اتصال، مقاومت در برابر لرزش و کارایی سازه دارد. شناخت دقیق گام پیچ به کاربران کمک میکند تا بسته بهنوع کاربرد (چه در سازههای چوبی، چه فلزی یا MDF)، مناسبترین مدل را انتخاب کنند. بههمیندلیل، عدد گام پیچ معمولاً در مشخصات فنی، کاتالوگها و روی بستهبندی پیچومهرهها درج میشود تا انتخاب دقیق و اصولی سادهتر شود.
جدول سایز و ابعاد استاندارد گام پیچ
گام پیچومهره باید بهصورت استاندارد و متناسب با نوع دنده یا رزوه و قطر آنها ایجاد شود تا بالاترین کارایی و ایمنی را داشته باشد و هرگونه شکستگی و آسیب را در سازه شما بهحداقل برساند.
روش اندازهگیری گام پیچ متریک
برای اندازهگیری گام پیچ، از وسیلهای بهنام شابلون گامسنج یا رزوهسنج استفاده میشود.
گیج گام از تعداد زیادی شابلون یا ورقهای فلزی رزوه مانند تشکیل شده است که در شکل و گامهای متفاوت است و سایز معینی دارد که با چفتشدن هرکدام از ورقها با رزوههای پیچ مورد نظر میتوان به گام آن پیچ پی برد.
بهطورکلی گام پیچ به دو روش ثبت میشود:
- میلیمتری: بهصورت اعداد اعشاری مانند: ۱.۷۵
- اینچی: ترکیبی از عدد و حروف مانند: G۵
شاخصهها و خصوصیات فنی گام پیچ
گام پیچ یکی از پارامترهای کلیدی در طراحی و انتخاب پیچومهره است که براساس سه عامل اصلی تعیین میشود: قطر پیچ، نوع پیچ و اندازه کلی پیچ. هر یک از این عوامل بهطور مستقیم بر مقدار گام پیچ و عملکرد مکانیکی آن تأثیرگذار است.
قطر پیچ (Nominal Diameter)
اولین و مهمترین شاخصه مؤثر بر گام پیچ، قطر اسمی پیچ است که معمولاً بهصورت قطر خارجی رزوهها تعریف میشود. رابطه مستقیمی بین قطر پیچ و مقدار گام وجود دارد؛ بهطوریکه با افزایش قطر پیچ، معمولاً گام بزرگتر یا Pitch Coarse انتخاب میشود تا ظرفیت باربری پیچ افزایش یابد و فرایند نصب سریعتر شود. استانداردهای بینالمللی مانند ISO و DIN، برای هر قطر مشخص، مقادیر استاندارد گام را تعیین کردهاند.
نوع پیچ (Screw Thread Type)
نوع رزوه و کاربرد پیچ نیز نقش مهمی در تعیین گام پیچ دارد. بهطور کلی، پیچها به دو دسته گام ریز (Fine Thread) و گام درشت (Coarse Thread) تقسیم میشوند.
- پیچهای با گام درشت (Coarse Pitch): بیشتر در کاربردهای نجاری، اتصالات چوبی و MDF استفاده میشوند که نیاز به سرعت نصب بالا و نفوذ سریع دارند.
- پیچهای با گام ریز (Fine Pitch): مخصوص کاربردهای صنعتی و مکانیکی که مقاومت کششی بالا، قفلشوندگی بهتر و تحمل بارهای دینامیکی اهمیت دارد؛ مانند پیچهای آلن یا پیچهای اتصالات فلزی دقیق.
اندازه کلی پیچ (Overall Screw Length & Size)
طول پیچ و ابعاد کلی آن سومین شاخصه مؤثر بر گام پیچ است. پیچهای بلندتر معمولاً با گام درشت طراحی میشوند تا فرایند بستن سریعتر انجام شود و نیروی کمتری برای نصب نیاز باشد. در مقابل، پیچهای کوتاهتر یا پیچهایی که در اتصالات حساس و باربر استفاده میشوند، غالباً گام ریزتر دارند تا مقاومت بیشتر در برابر بارهای محوری و ارتعاشی فراهم کنند.
دانستن گام پیچ چه اهمیتی دارد؟
گام پیچ در میزان سرعت نصب، دقت سازه، تحمل فشار وارده و تنسایل کششی (تنش کششی) و تنشی پیچومهره موثر است. با دانستن گام پیچ میتوان انتخاب دقیق و مناسبی برای سازه خود انجام داد و پروژه خود را با دقت، استاندارد و ایمنی بالایی جلو برد.
مقایسه پیچهای گام بالا با پیچهای گام پایین
هریک از پیچهای دنده درشت و ریز کاربردها و ویژگیهای منحصربهفردی دارند که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.
ویژگیهای پیچ دنده ریز و گام پایین با نام اختصاری U.F
- پیچهای رزوه ریز بهدلیل سطح تماس بیشتر در پیچومهره، استحکام بالاتری دارند و احتمال لقی و شلشدن در آنها بسیار کمتر است.
- پیچهای دنده ریز دقت بالاتری دارند و در سازههایی با حساسیت کاری بالا، پیچهای با گام ریز گزینه مناسبی است.
- این پیچها با هر بار پیچش گل پیچ، تغییر ارتفاع کمتری نسبتبه پیچهای دنده درشت دارند.
- پیچهای رزوه ریز قیمت بالاتری نسبتبه دنده درشت دارند.
- نمونهای از پیچهای گام پایین، دنده آلمانی است.
ویژگیهای پیچهای دنده درشت با گام بالا با نام اختصاری U.C
- پیچهای رزوه درشت نسبتبه دنده ریز درگیری کمتری با سطح دارند.
- پیچهای دنده درشت دقت کمتری نسبتبه رزوه ریز دارند.
- مزیت بزرگ پیچهای دنده درشت با گام بالا، تغییر چشمگیر ارتفاع آنها با هر بار چرخاندن سر پیچ است و برای پروژههایی که نیازمند سرعت نصب بالا هستند، کاربرد زیادی دارد.
- پیچهای دنده درشت نسبتبه پیچ دنده ریز قیمت پایینتری دارند و مقرونبهصرفهتر هستند.
فرمول محاسبه گام پیچ چیست؟
برای محاسبه گام پیچ دو روش کلی وجود دارد:
- استفاده از فرمول P=L/N که در این جا L طول پیچ و N تعداد رزوهها در یک پیچ است و درنهایت از تقسیم طول پیچ بر تعداد دندهها، P یا همان گام پیچ بهدست میآید.
- خواندن گام پیچ از عبارت نوشته شده در شناسنامه پیچومهره که معمولا روی کاتالوگ یا جعبه آنها نوشته میشود. این عبارت بهصورت M۱۲ x ۱.۷۵ x ۸۵ است که M۱۲ قطر پیچ، ۱.۷۵ گام پیچ و ۸۵ طول پیچ است. البته ما مقالهای در زمینه اعداد و علائم حکشده روی پیچومهره منتشر کردهایم که میتوانید به مقاله علائم حکشده روی پیچومهره به چه معناست؟ مراجعه کنید.
توجه! اگر نوع گام پیچومهره مشخص نشده باشد، معمولا بهصورت پیشفرض دنده درشت با گام بالا در نظر گرفته میشود.
انواع دنده پیچ براساس شکل و اندازه
گام دندههای پیچ (Thread Pitch) بر اساس شکل، اندازه و فاصله رزوهها به چند دسته اصلی تقسیم میشوند که هرکدام کاربردهای خاص و ویژگیهای فنی متفاوتی دارند:
گام درشت (Coarse Thread)
این نوع گام دارای فاصله زیاد بین رزوهها است و در پیچهای با قطر بزرگ یا مواردی که نیاز به نصب سریع و نفوذ آسان به مواد نرمتر مانند چوب و MDF وجود دارد، کاربرد دارد. گام درشت مقاومت بالایی در برابر آلودگی و فرسایش دارد و کمتر در معرض گرفتگی قرار میگیرد.
گام ریز (Fine Thread)
گام ریز دارای فاصله نزدیکتر بین رزوهها است که باعث افزایش تعداد رزوهها در طول پیچ میشود. این ویژگی موجب افزایش قدرت نگهداری و مقاومت در برابر بارهای دینامیکی و لرزش میشود. پیچهای با گام ریز بیشتر در اتصالات فلزی دقیق، خودروسازی و مکانیک استفاده میشوند.
گام بسیار ریز (Extra Fine Thread)
این نوع گام از گام ریز هم کوچکتر است و معمولاً در موارد بسیار حساس و دقیق بهکار میرود، جایی که نیاز به استحکام بالا و قفلشوندگی فوقالعاده وجود دارد، مانند تجهیزات هوافضا یا تجهیزات پزشکی.
گام دنده متریک (Metric Thread Pitch)
گام دندههای متریک بهصورت میلیمتری تعریف میشوند و استانداردهای بینالمللی ISO برای آنها وجود دارد. گام در پیچهای متریک براساس قطر پیچ متناسب انتخاب میشود و شامل هر دو نوع گام ریز و گام درشت است.
گام دنده اینچی (Unified Thread Pitch)
این نوع گام بیشتر در سیستمهای اندازهگیری اینچی رایج است و در آمریکا و برخی کشورهای دیگر کاربرد دارد. گام در این سیستم با تعداد رزوهها در هر اینچ (TPI – Threads Per Inch) اندازهگیری میشود.
انواع گام دندههای پیچ
گام برای پیچهایی با رزوههای مختلف، متفاوت است. بهطورکلی پیچها از نظر شکل دنده به چند دسته تقسیم میشوند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
- پیچ دندانه کبریتی یا ذوزنقهای
- پیچ دندانه میلیمتری یا ارهای
- پیچ دندانه مثلثی
- پیچ دندانه مربعی
- پیچ دندانه دایرهای
- پیچ دندانه ارهای
- پیچ مخروطی
- پیچ چپ گرد
- پیچ راست گرد
- پیچ استاندارد (ISO)
- پیچ آمریکایی
جمعبندی آنچه مطالعه کردید…
باملومگ با ارائه مقاله گام پیچ چیست و با توضیحات درباره چگونگی اندازهگیری گام پیچ، اهمیت دانستن آن، انواع رزوه و مقایسه پیچهای دندانه ریز و درشت به شما در زمینه خرید و انتخاب پیچومهره مناسب با سازه و پروژه خود کمک میکند. انتخاب پیچومهره با برند معتبر خیالتان را از تمام جهات مانند کیفیت رزوه گالوانیزه گرم، گام استاندارد پیچ و میزان تنسایل کششی و تنشی و در نتیجه ایمنی سازه راحت میکند.
